Rút gọn câu

• Câu rút gọn là:
  • b: Rút gọn chủ ngữ → Chúng ta ăn quả nhớ kẻ trồng cây.
  • c: Rút gọn chủ ngữ → Người nuôi lợn ăn cơm nằm, người nuôi tằm ăn cơm đứng.
  • d: Rút gọn nòng cốt câu → Chúng ta nên nhớ rằng tấc đất tấc vàng.
• Việc rút gọn câu như vậy làm cho câu ngắn gọn hơn, súc tích hơn.

a. Trong ví dụ a, câu rút gọn là:

Bước tới Đèo Ngang bóng xế tà
Dừng chân đứng lại trời non nước

• Thành phần được rút gọn trong hai câu thơ trên là chủ ngữ, ta có thể khôi phục lại như sau:
  • Chúng ta (chúng tôi, ta, tôi) bước tới Đèo Ngang
  • Chúng ta (chúng tôi, tôi, ta) dừng chân đứng lại trời non nước.

b. Trong ví dụ b ta dễ dàng nhận thấy các câu rút gọn gồm có:

Đồn rằng quan tướng có tài 
Cưỡi ngựa một mình chẳng phải vịn ai 
Ban khen rằng ấy mới tài 
Ban cho cái áo với hai đồng tiền 
Đánh giặc thì chạy trước tiên 
Xông vào trận tiền cởi khố giặc ra.

• Với các câu vừa liệt kê trên, thành phần được rút gọn là chủ ngữ. Ta có thể khôi phục lại như sau (giả định):
  • Họ đồn răng quan tướng có tài
    Ông ta cưỡi ngựa chẳng phải vịn ai.
    Vua ban khen rằng: “ấy mới tài”,
    Vua ban cho cái áo với hai đồng tiền,
    Ông ta đánh giặc thì chạy trước tiên
    Ông ta xông vào trận tiền cởi khố giặc ra.

→ Trong thơ, ca dao thường có nhiều câu rút gọn bởi vì thơ và ca dao có tính hàm súc cao.

• Nguyên nhân của sự hiểu lầm: cậu bé và người khách đã không chung một đối tượng đề cập. Cậu bé đề cập đến vấn đề tờ giấy bố để lại còn ông khách đang đề cập đến vấn đề ông bố.
  • Cậu bé dùng các câu trả lời thiếu chủ ngữ với người khách: “Mất rồi”, “Thưa…tối hôm qua”, “Cháy rồi”.
  • Người khách lại cứ nghĩ là bố cậu bé mất nên cũng đưa ra những câu hỏi thiếu chủ ngữ: “Mất bao giờ?”, “Sao mà mất nhanh thế?”.

→ Bài học: khi nói phải đầy đủ chủ ngữ, vị ngữ, đủ thông tin đặc biệt chú ý vào ngữ cảnh, không được nói rút gọn vào những hoàn cảnh không rõ ràng, gây hiểu lầm.

• Việc dùng các câu rút gọn của anh chàng phàm ăn có tác dụng gây cười phê phán.
  • Đây → lẽ ra phải là “Tôi là người ở đây”.
  • Mỗi → lẽ ra phải là “Nhà tôi chỉ có một đứa”
  • Tiệt → lẽ ra phải là “ Bố mẹ tôi đều đã mất cả rồi”.

→ Anh ta trả lời nhanh như vậy là để không bị chậm việc ăn uống của mình.

• Ý nghĩa: Phê phán những người ham ăn tục uống, bất lịch sự với người khác.