Sông nước Cà Mau - Đoàn Giỏi

• Bài văn miêu tả về cảnh quan sông nước Cà Mau ở cực Nam của Tổ quốc theo trình tự: đi từ những ấn tượng chung về thiên nhiên vùng đất Cà Mau rồi tập trung miêu tả, thuyết minh về kênh rạch, sông ngòi với cảnh vật hai bên bờ và cảnh chợ Năm Căn đông vui, tấp nập.
• Bố cục: 3 đoạn
  • Đoạn 1 (Từ đầu … đến "màu xanh đơn điệu"): Ấn tượng chung về thiên nhiên vùng Cà Mau.
  • Đoạn 2 (Tiếp theo … đến "khói sóng ban mai"): Quang cảnh sông ngòi, kênh rạch vùng Cà Mau và miêu tả sông Năm Căn.
  • Đoạn 3 (Còn lại): Cảnh chợ Năm Căn đông vui, trù phú.
• Vị trí quan sát của người miêu tả ở trên thuyền. Vị trí ấy giúp người miêu tả có thể miêu tả lần lượt sông, rạch và cảnh vật hai bên bờ.

• Ấn tượng đầu tiên của tác giả khi đến với vùng sông nước Cà Mau là cảm giác choáng ngợp trước một vùng không gian rộng lớn, mênh mông với sông ngòi, kênh rạch chi chít như mạng nhện. Màu xanh của trời, nước, rừng cây bao trùm khắp không gian.
• Ấn tượng ấy được cảm nhận bằng thị giác và thính giác.

• Người dân đặt tên cho các dòng sông, con kênh không phải bằng những danh từ mĩ lệ mà đều là những tên rất giản dị, gắn liền với đặc điểm nổi bật: Rạch Mái Giầm, kênh Bọ Mắt, kênh Ba Khía…
• Những địa danh này gợi ra nên sự phong phú, tự nhiên và hoang dã của thiên nhiên vùng Cà Mau.

a) Những chi tiết thể hiện sự rộng lớn, hùng vĩ của dòng sông và rừng đước:

• Dòng sông rộng lớn hơn ngàn thước.
• Nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác.
• Cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng.
• Rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận.

b) Trong câu “Thuyền chúng tôi chèo thoát qua kênh Bọ Mắt, đổ ra con sông Cửa Lớn, xuôi về Năm Căn”:

• Các động từ là: chèo thoát qua, đổ ra, xuôi về.
• Không thể thay đổi trình tự các động từ trong câu vì như thế sẽ làm sai lạc nội dung, đặc biệt là sự diễn tả trạng thái hoạt động của con thuyền trong mỗi khung cảnh.
• Cách dùng từ của tác giả không chỉ chính xác mà rất tinh tế. Nó nói lên được sự hồ hởi sắp đến với chợ Năm Căn, cái đích của chuyến đi.

c)

• Những từ miêu tả màu sắc của rừng đước: màu xanh lá mạ, màu xanh rêu, màu xanh chai lọ.
• Những từ ngữ cùng chỉ màu sắc “xanh” đã miêu tả các lớp cây đước từ non đến già mọc nối tiếp nhau, không bao giờ dứt.

• Những chi tiết, hình ảnh của chợ Năm Căn thể hiện được sự tấp nập, đông vui, trù phú và độc đáo của chợ vùng Cà Mau:
  • Hoạt động ồn ào, tấp nập, bến vận hà nhộn nhịp dọc dài theo sông.
  • Chợ chủ yếu họp trên sông với những nhà bè, khu phố nổi và những con thuyền bán hàng mà người mua không cần bước ra khỏi thuyền.
  • Sự đa dạng về màu sắc, trang phục, tiếng nói của người bán hàng đến từ nhiều nơi khác nhau: người Hoa, người Chà Châu Giang,…

• Qua bài văn, ta hình dung cảnh thiên nhiên của vùng cực nam Tổ quốc thật rộng lớn, hoang dã và hùng vĩ với không gian sông nước mênh mông, những rừng đước bạt ngàn và có cảnh con người sinh sống tấp nập, đông vui, chân chất.