Đập đá ở Côn Lôn - Phan Châu Trinh

• Không gian: Côn Đảo là nơi khắc nghiệt, địa ngục trần gian.
• Điều kiện làm việc: Người tù khổ sai bị bóc lột, đàn áp.
• Tính chất công việc: Việc đập đá là công việc đày ải sức khỏe, tinh thần của người tù.
• Tư thế của người tù: đứng giữa đất Côn Lôn với tư thế ngạo nghễ, lẫm liệt- tư thế của đấng anh hào.

→ Mở đầu bài thơ hình ảnh hiên ngang của người tù yêu nước có khí phách.

• Bốn câu thơ đầu có hai lớp nghĩa: nghĩa thực và nghĩa tượng trưng.
  • Nghĩa thực: Công việc đập đá khổ cực, gian khó, đó là cách thực dân Pháp đày ải, hành hạ người tù cách mạng.
  • Nghĩa tượng trưng: Nổi bật lên tư thế hiên ngang, tinh thần ngang tàng của chí sĩ yêu nước.
• Giá trị nghệ thuật:
  • Làm trai, đứng giữa đất Côn Lôn: quan niệm truyền thống về chí nam nhi, hiên ngang, trụ cột, có chí lớn.
  • Làm cho lở núi non: sức mạnh phi thường làm thay đổi cục diện, tình thế.
  • Xách búa, đánh tan, năm bảy đống: không quản khó khăn, cực nhọc.
  • Ra tay, đập bể, mấy trăm hòn: chiến công kì tích của đấng trượng phu anh hùng.
• Khẩu khí của tác giả:
  • Sử dụng liên tiếp các động từ, tính từ mạnh nhằm khẳng định lòng kiêu hãnh của người có chí lớn, muốn hành động để giúp nước, cứu đời.
  • Giọng thơ đanh thép, hùng hồn thể hiện tư chất hiên ngang lẫm liệt, không chịu khuất phục.

• Tác giả thể hiện ý chí, vẻ đẹp tinh thần của người chiến sĩ cách mạng: khẩu khí ngang tàng, tinh thần sắt đá không khuất phục.
• Xây dựng tương quan đối lập - cách thức tác giả thể hiện cảm xúc:
  • Đối lập giữa thử thách gian khổ với sự bền chí, tinh thần kiên cường, sẵn sàng đối mặt với thử thách (tháng ngày, mưa nắng >< thân sành sỏi, dạ sắt son).
  • Đối lập chí lớn mưu đồ sự nghiệp với lúc sa cơ lỡ bước (mưa nắng >< bền dạ sắt son).
• Bốn câu thơ cuối thể hiện khí chất hiên ngang, trung kiên không sờn lòng đổi chí trước vận mệnh của đất nước, dân tộc.