Tự tình 2 - Hồ Xuân Hương

Hoàn cảnh và tâm trạng nhà thơ qua bốn câu thơ đầu:

• Hoàn cảnh:
  • Thời gian đêm khuya: nhân vật trữ tình thao thức, tự đối diện với tâm sự của chính mình.
  • Không gian nước non: mênh mông, tĩnh lặng, đối lập với con người bé nhỏ, tội nghiệp.
  • Âm thanh trống canh dồn gợi sự chảy trôi của thời gian, sự qua đi của tuổi trẻ.
  • Từ trơ đảo ra đầu câu cùng cách kết hợp từ cái với hồng nhan gợi cảnh ngộ cô độc, bẽ bàng, lạc lõng trước vũ trụ và cuộc đời rộng lớn.
• Tâm trạng:
  • say lại tỉnh: trạng thái chìm trong nỗi đau thấm thía triền miên không thoát ra được.
  • Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn: biểu tượng cho hạnh phúc dở dang, hẩm hiu, không trọn vẹn.

→ Tâm trạng cô đơn, bẽ bàng, cay đắng khi hạnh phúc không trọn vẹn.

Phân tích câu 5,6:

Hình tượng thiên nhiên rêu, đá được miêu tả trong hành động mạnh mẽ, quyết liệt: xiên ngang mặt đất, đâm toạc chân mây.)

• Biện pháp đảo ngữ: vị ngữ (xiên ngang mặt đất, đâm toạc chân mây) đứng trước chủ ngữ (rêu từng đám, đá mấy hòn).
• Đảo trật tự từ: danh từ trung tâm (rêu, đá) đứng trước các từ chỉ loại, chỉ lượng (từng đám, mấy hòn).
• Các động từ mạnh: Xiên ngang, đâm toạc.

→ Làm nổi bật sức sống mãnh liệt ngay trong trong hoàn cảnh thử thách, là tâm trạng phẫn uất của con người, là sức sống, sức phản kháng và bản lĩnh vượt lên đau thương của con người.

Phân tích hai câu kết:

• Ngán: tâm trạng chán chường trước đời éo le, bạc bẽo, lận đận.
• Xuân vừa là mùa xuân thiên nhiên, vừa là tuổi xuân.
• Từ lại thứ nhất có nghĩa là thêm lần nữa, từ lại thứ hai nghĩa là sự trở lại kết hợp với cụm từ “lại lại” chỉ sự chảy trôi của thời gian.
• Thủ pháp tăng tiến Mảnh tình – san sẻ - tí – con con → nhấn mạnh sự nhỏ bé, làm cho nghịch cảnh càng éo le, khiến tâm trạng càng thêm xót xa, buồn tủi.

→ Hai câu kết bộc lộ tâm trạng chán chường, buồn tủi của nhân vật trữ tình.

• Bi kịch duyên phận dở dang, cô độc.
• Khát vọng sống, khát vọng hạnh phúc.

→ Vừa đau buồn, vừa thách thức duyên phận, gắng gượng vươn lên nhưng vẫn rơi vào bi kịch.