Soạn văn 11

Lưu biệt khi xuất dương - Phan Bội Châu

Bố cục: 2 phần

Phần 1 (4 câu đầu): Quan niệm mới về chí làm trai, cùng ý thức của cái tôi đầy trách nhiệm.
Phần 2 (còn lại): Ý thức được nỗi nhục mất nước, sự lỗi thời của nền học vấn cũ, đồng thời thể hiện khát vọng hăm hở, dấn thân trên hành trình cứu nước.

Nội dung chính

Câu 1 Trang 5 SGK Ngữ Văn 11 - Tập 2

Đọc tiểu dẫn chú ý bối cảnh lịch sử đất nước và những ảnh hưởng từ nước ngoài để hiểu bài thơ.

Bối cảnh ra đời bài thơ:

Bối cảnh trong nước:
- Từ cuối thế kỉ XIX, đất nước hoàn toàn rơi vào ách thống trị của thực dân Pháp.
- Phong trào yêu nước Cần Vương và nhiều cuộc khởi nghĩa yêu nước rơi vào thất bại.
- Chế độ phong kiến hoàn toàn bất lực, trở thành bộ máy phục vụ cho thực dân.
- Hệ tư tưởng phong kiến trở nên lạc hậu và vô dụng trước hoàn cảnh đất nước.
Ảnh hưởng từ nước ngoài: Con đường dân chủ tư sản tràn vào nước ta.

Câu 2 Trang 5 SGK Ngữ Văn 11 - Tập 2

Tư duy mới mẻ, táo bạo và khát vọng hành động của nhà chí sĩ cách mạng trong buổi ra đi tìm đường cứu nước?

Quan niệm mới về chí làm trai và tư thế, tầm vóc của con người trong vũ trụ:
- Chí làm trai phải lạ ở trên đời: phải làm nên những điều hiển hách, phi thường, quyết không sống mờ nhạt, buông xuôi, tầm thường.
- Tư thế kì vĩ, tầm vóc sánh ngang vũ trụ, tự tin há để càn khôn tự chuyển dời: vượt lên số phận, làm chủ nghịch cảnh, đương đầu với càn khôn.
Ý thức trách nhiệm cá nhân trước thời cuộc:
- Ý thức cống hiến, khát vọng thực hiện lí tưởng cao cả của cái “tôi” công dân đầy trách nhiệm.
- Tư tưởng “trăm năm cần có tớ” khẳng định giá trị cá nhân và khát khao đóng góp cho đất nước.
Thái độ quyết liệt trước tình cảnh đất nước và những tín điều xưa cũ:
- Cái nhìn thẳng vào hiện thực, vào tình cảnh đất nước.
- Thái độ quyết liệt khi khẳng định tư tưởng cũ kĩ của phong kiến.
Khát vọng hành động và tư thế lên đường:
- Tư thế lên đường của người anh hùng, chí sĩ kì vĩ, lãng mạn, bay bổng, hào hùng.
- Khát vọng ra đi tìm đường cứu nước lớn lao, khí thế hăm hở, phấn chấn.

Câu 3 Trang 5 SGK Ngữ Văn 11 - Tập 2

Anh (chị) có nhận xét gì về hai câu 6 và 8 của bản dịch thơ so với nguyên tác (đối chiếu với phần dịch nghĩa)?

Đối chiếu bản dịch thơ và nguyên tác hai câu 6 và 8:

Câu 6: Nêu được ý phủ nhận nhưng làm giảm nhẹ khí phách ngang tàng, thái độ quyết liệt, dứt khoát của Phan Bội Châu trong việc khẳng định sự lạc hậu, vô dụng của sách vở Nho gia trong hoàn cảnh thời đại, đất nước lúc bấy giờ.
Câu 8: Câu thơ dịch gợi không khí êm đềm, không toát lên tính chất sử thi hoành tráng, khung cảnh tráng lệ khi vũ trụ tiếp sức, chắp cánh cho con người vút bay tới chân trời của mơ ước, của lí tưởng.

Câu 4 Trang 5 SGK Ngữ Văn 11 - Tập 2

Theo anh (chị), những yếu tố nào đã tạo nên sức lôi cuốn mạnh mẽ của bài thơ này?

Những yếu tố tạo nên sức lôi cuốn mạnh mẽ của bài thơ:

Tư tưởng mới mẻ, táo bạo, mang tính tiên phong cho thời đại:
- Chí làm trai phóng khoáng, lớn lao.
- Cái tôi công dân đầy tinh thần trách nhiệm với non sông.
Khí phách ngang tàng, sẵn sàng đương đầu với mọi thử thách.
Giọng thơ tâm huyết, sôi sục, hào hùng.
Tư thế con người kì vĩ, hoành tráng gắn với lí tưởng cao cả.