Lẽ ghét thương - Nguyễn Đình Chiểu

• Những điều ông Quán ghét (10 câu):
  • Ghét việc tầm phào, ghét vua Trụ mê dâm, U Vương, Lệ Vương, Ngũ Bá…
  • Điểm chung của vua chúa được nhắc tới: ăn chơi, hoang dâm vô độ, ham quyền lợi, tranh đoạt quyền lợi.
  • Căn nguyên của sự ghét do lòng thương dân, vì dân, ghét những kẻ hại dân, làm dân lầm than, khốn khổ.
• Lẽ thương của ông Quán (14 câu):
  • Nói tới những bậc hiền tài phải chịu lận đận, không được ước nguyện giúp đời: Khổng Tử, Nhan Uyên, Gia Cát Lượng, Đổng Trọng Thư, Hàn Dũ…
  • Những trí thức nho sĩ có tài, có đức, ngay thẳng nhưng không gặp thời.
  • Tác giả tìm thấy bóng dáng mình trong ước mơ lập thân giúp đời.

Đoạn trích thành công khi sử dụng cặp từ ghét-thương:

• Cặp từ này được lặp lại 12 lần, sắp sóng đôi, đăng đối linh hoạt.
• Phép lặp cũng được vận dụng linh hoạt từ hai từ ghét- thương đã giúp biểu hiện nổi bật, phân minh tình cảm của tác giả.
• Thương và ghét rành rọt, không mập mờ, không nhạt nhòa, chung chung.

→ Tăng cường độ của cảm xúc: yêu thương, căm ghét đạt đến tột cùng, đều nồng nhiệt.

Yêu và ghét là hai tình cảm có mối quan hệ khăng khít trong tâm hồn nhà thơ:

• Tác giả xót xa trước cảnh lầm than, khổ cực của nhân dân và những con người tài hoa bị vùi dập.
• Căm ghét sâu sắc những kẻ làm hại dân, hại đời, đẩy con người vào cảnh ngộ éo le.
• Tình cảm yêu - ghét đan xen, nối tiếp nhau.

⇒ Đoạn thơ mang tính triết lý đạo đức mà không khô khan, cứng nhắc, ngược lại rất trữ tình, dạt dào cảm xúc.