Trao duyên (Truyện Kiều) - Nguyễn Du

Ý nghĩa của việc Kiều nhắc đến các kỉ niệm của tình yêu:

• Kiều hồi tưởng lại đêm thề nguyền và sống lại với những kỉ niệm sâu sắc và tuyệt đẹp của tình yêu: quạt ước (chiếc quạt ước hẹn trăm năm), chén thề (chén rượu thề nguyền chung thủy), kỉ niệm đốt hương, gảy đàn bên nhau, các kỉ vật chiếc vành, bức tờ mây,…
• Đối với Kiều, mối tình giữa nàng và Kim Trọng vô cùng chân thành, sâu sắc, thiêng liêng, không thể phai mờ.
• Kiều trao vật, trao duyên cho em nhưng không thể trao tình, nàng đau đớn xót xa tột độ khi phải phá vỡ lời hẹn ước.
• Những kỉ niệm đẹp đẽ về tình yêu với chàng Kim có một sức sống mãnh liệt.

→ Nhấn mạnh tình yêu sâu nặng, gắn bó bền chặt của Kim – Kiều.

• Những từ ngữ cho thấy Kiều đã nghĩ đến cái chết: thịt nát xương mòn, ngậm cười chín suối, người mệnh bạc, mất người, thấy hiu hiu gió thì hay chị về, hồn, dạ đài, người thác oan
• Việc tập trung dày đặc những những từ ngữ này cho thấy:
  • Bi kịch cuộc đời (phải bán mình, phải phụ lại mối tình đầu) khiến Kiều cảm thấy mình như đã chết, không còn tuổi xuân, không còn hạnh phúc, không còn hi vọng.
  • Ám ảnh về cái chết vừa bộc lộ nỗi đau đớn, cay đắng cho số phận vừa gợi ra những dự cảm đen tối về quãng đời phía trước.
  • Nhiều lần nhắc đến cái chết, Thúy Kiều cũng bộc lộ ý thức sâu sắc về bản thân, nàng tự coi mình là một người chết oan, vì hoàn cảnh mà phải phụ lại tình yêu với Kim Trọng. Mất tình yêu, cuộc sống của nàng cũng không còn ý nghĩa gì nữa.

→ Ngòi bút của Nguyễn Du đoạn này thấm đẫm giá trị nhân đạo sâu sắc.

Trong đoạn trích, Kiều đối thoại với Thúy Vân, với chính mình và với Kim Trọng (dù Kim Trọng vắng mặt).

• Đối thoại với Thúy Vân:
  • Kiều tha thiết, khẩn nài, trang trọng nhờ em thay mình kết duyên với Kim Trọng (hành động trang trọng, kì lạ, tôn kính với em: ngồi lên cho chị lạy rồi sẽ thưa; khẩn nài, van xin em có chịu lời, sẽ thưa; ủy thác hoàn toàn cho em, không cho em có sự lựa chọn khác: chắp mối tơ thừa mặc em).
  • Xót xa, cay đắng bày tỏ lí do phải để em nhận mối tơ thừa (hoàn cảnh khách quan éo le sự đâu sóng gió bất kì, nàng đành chọn lấy chữ hiếu; tình cảm với chàng Kim thiêng liêng, sâu nặng, đã thề nguyền đính ước; Chỉ có Vân mới giúp được Kiều với tuổi xuân phía trước, lại có tình chị em máu mủ với Kiều).
• Khi trao kỉ vật, Kiều vừa nói với Vân vừa nói với chính mình:
  • Sống lại những kỉ niệm tình yêu đẹp đẽ, vừa đau đớn khi phải trao kỉ vật tình yêu, vừa giằng xé dữ dội (duyên này thì giữ vật này của chung).
  • Ám ảnh về cái chết và tự thương xót cho số phận oan khuất của mình: tự coi mình là người đã chết, xót thương cho số phận ngang trái, éo le của chính mình.
  • Đau khổ tột độ vì mối tình đầu tan vỡ: Bây giờ trâm gãy gương tan…/…/Tơ duyên ngắn ngủi có ngần ấy thôi. Than thân trách phận: Phận sao phận bạc như vôi/Đã đành nước chảy hoa trôi lỡ làng.
• Đối thoại với Kim Trọng: mặc cảm tội lỗi vì tự cho rằng mình đã phụ tình chàng Kim Ôi Kim lang! Hỡi Kim lang/ Thôi thôi thiếp đã phụ chàng từ đây.

Nhận xét về mối quan hệ giữa tình cảm và lí trí, nhân cách và thân phận của Kiều qua đoạn trích:

• Tình cảm và lí trí của Kiều có sự giằng xé và mâu thuẫn dữ dội trong đoạn trích: lí trí buộc nàng phải trao duyên để giữ đúng lời thề ước với Kim Trọng nhưng nỗi đau đớn, thổn thức vì tình yêu tan vỡ cũng giày xéo trái tim của nàng. Dù vậy, Kiều vẫn kiên quyết chọn bổn phận, chọn trách nhiệm giữ lời thề của mình bằng cách cầu xin em gái giúp mình trả nghĩa cho Kim Trọng.
• Dù thân phận nhỏ bé, bất hạnh và chịu thiệt thòi nhưng Thúy Kiều có một nhân cách trong sáng, giàu tự trọng, có tình có nghĩa và luôn chủ động cố gắng làm những gì có thể để sống trọn vẹn, nghĩa tình với người thân yêu (bán mình chuộc cha, trao lại tình yêu cho em để trả nghĩa cho Kim Trọng). Nàng nguyện hi sinh thân mình, hi sinh tình yêu của mình vì người khác.