Diễn đạt trong văn nghị luận

a. Nhận xét về cách dùng từ ngữ:

• Đoạn văn 1 dùng từ ngữ còn thô vụng, còn sử dụng ngôn ngữ hằng ngày nhưng lại có ưu điểm là ngắn gọn, đi nhanh vào vấn đề cần nghị luận.
• Đoạn văn 2 việc dùng từ ngữ đôi khi không chính xác, cách vào vấn đề còn khá dài. Tuy nhiên diễn đạt uyển chuyển, linh hoạt, nhờ đó đoạn văn trở nên sinh động, có sức hấp dẫn.

b. Các từ ngữ không phù hợp trong hai ngữ liệu và cách khắc phục:

• Ngữ liệu (1):
  • “Hẳn ai cũng nghe nói” → hẳn ai cũng từng biết đến.
  • “Nhàn rỗi” → nhàn rỗi bất đắc dĩ.
  • “Bác vốn chẳng thích làm thơ” → Bác vốn không lấy việc sáng tác thơ làm sứ mệnh cuộc đời mình.
  • “vẻ đẹp lung linh” → vẻ đẹp cao quý.
• Ngữ liệu (2): “tinh thần Người vẫn vượt thoát…nhà tù” → tinh thần Người vẫn tự do tự tại, vượt lên trên sự giam hãm của nhà tù.

c. Viết đoạn văn:

“Nhật kí trong tù” là viên ngọc vô giá Hồ Chí Minh “vô tình” đem đến cho kho tàng thơ ca dân tộc. Nói “vô tình” bởi tập thơ được sáng tác trong những ngày tháng thư nhàn bất đắc dĩ trong nhà tù tàn bạo của bọn Tưởng Giới Thạch. Dù viết văn làm thơ không phải mục đích lớn nhất và dù Người vẫn nói “Ngâm thơ ta vốn không ham” nhưng khi điều kiện, tâm hồn nhạy cảm và đẹp đẽ của Hồ Chí Minh lại tìm đến thơ như một lẽ tự nhiên vô cùng. Chúng ta có thể dễ dàng nhận ra vẻ đẹp lấp lánh của tâm hồn ấy qua từng thi phẩm trong tập “Nhật kí trong tù”, tiêu biểu như những bài thơ “Chiều tối”, “Giải đi sớm”, “Mới ra tù, tập leo núi”.

a. Những từ ngữ in đậm bày tỏ tình cảm trìu mến và sự thấu hiểu, đồng cảm sâu sắc của Xuân Diệu đối với hồn thơ Huy Cận. Những từ ngữ ấy cũng gợi lên ấn tượng sâu đậm về đặc điểm phong cách nghệ thuật thơ Huy Cận, đó là hồn thơ của nỗi buồn vũ trụ, nỗi sầu nhân thế.

b. Các từ ngữ in đậm có sắc thái biểu cảm phù hợp với đối tượng nghị luận bởi:

• Từ “chàng” phù hợp với độ tuổi trẻ trung của Huy Cận khi sáng tác “Lửa thiêng”.
• Các từ ngữ còn lại phù hợp với tâm hồn nhạy cảm, lãng mạn và phong cách nghệ thuật mang cả hứng không gian với nỗi sầu vũ trụ của Huy Cận.

Từ ngữ không phù hợp và cách khắc phục:

• “kịch tác gia” → kịch gia.
• “vĩ đại” → xuất sắc/ưu tú.
• “Sự tranh chấp….trong quá trình con người sống” → sự hài hòa, thống nhất…
• “người ta ai mà chẳng phải” → chúng ta ai cũng cần.
• “chẳng là gì cả” → cũng không có ý nghĩa gì.
• “anh chàng” → linh hồn, “anh ta” → Trương Ba.
• “cũng thế mà thôi” → cũng vậy.
• “tên hàng thịt” → anh hàng thịt.
• Anh ta → nhân vật
• Phát bệnh → dằn vặt, đau khổ.

Đoạn văn sửa lại:

Lưu Quang Vũ là một kịch gia ưu tú. Vở kịch Hồn Trương Ba da hàng thịt xứng đáng là một kiệt tác trong kho tàng văn học nước nhà. Nhà văn đã nêu lên một vấn đề có ý nghĩa sâu sắc: sự hài hòa, thống nhất giữa linh hồn và thể xác trong mỗi con người và hướng tới sự hoàn thiện. Thực ra, chúng ta ai cũng cần sống bằng cả linh hồn và thể xác. Linh hồn có cao khiết, đẹp đẽ thế nào cũng không có ý nghĩa gì khi không có thể xác. Linh hồn Trương Ba trong trong vở kịch cũng vậy. Trương Ba không thể sống chỉ bằng phần hồn. Nhưng phần hồn ấy, vì những trớ trêu, éo le của số phận, lại bị nhập vào xác của anh hàng thịt. Chẳng qua đó chỉ là một cái xác “âm u đui mù” nếu không có linh hồn của Trương Ba. Nhưng nó cũng chẳng để cho hồn Trương Ba được yên mà lại còn làm nhân vật đau khổ, dằn vặt vì những đòi hỏi, ham muốn quá quắt của nó.

Khi sử dụng từ ngữ trong văn nghị luận cần chú ý những yêu cầu sau:

• Lựa chọn từ ngữ chính xác, phù hợp với vấn đề nghị luận; tránh dùng từ lạc phong cách hoặc từ ngữ sáo rỗng, cầu kì.
• Kết hợp sử dụng các phép tu từ từ vựng và một số từ ngữ mang tính biểu cảm, gợi hình tượng để bộc lộ cảm xúc phù hợp.